زایمان طبیعی یا سزارین؟ بررسی انواع زایمان و فواید و عوارض هریک

زایمان طبیعی در آب، روشی است که در آن مادر مراحل پایانی زایمان را در یک وان آب گرم سپری می‌کند. این روش می‌تواند به تسکین درد و آرامش مادر کمک کند و فرآیند زایمان را تسهیل نماید. آب گرم، باعث شل شدن عضلات و کاهش فشار بر بدن مادر می‌شود و می‌تواند به کاهش نیاز به داروهای مسکن منجر شود. همچنین، محیط گرم و مرطوب آب می‌تواند به نوزاد کمک کند تا به آرامی از رحم خارج شود و با محیط جدید خود سازگار گردد. با این حال، زایمان در آب ممکن است برای همه مادران مناسب نباشد و باید با مشورت پزشک یا ماما انجام شود.

درد زایمان طبیعی، یکی از جنبه‌های چالش‌برانگیز و در عین حال اجتناب‌ناپذیر این فرآیند طبیعی است. این درد ناشی از انقباضات رحمی است که به تدریج شدت بیشتری پیدا می‌کنند و به باز شدن دهانه رحم و خروج نوزاد کمک می‌کنند. شدت و تحمل درد زایمان در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل مختلفی مانند آستانه درد، آمادگی روحی، وضعیت جسمانی بستگی دارد. اگرچه درد زایمان می‌تواند بسیار شدید باشد، اما روش‌های مختلفی برای کاهش و مدیریت آن وجود دارد، از جمله تکنیک‌های تنفسی، ماساژ، استفاده از آب گرم و در صورت نیاز، داروهای مسکن.

مراحل زایمان طبیعی

زایمان طبیعی یک فرآیند فیزیولوژیک و کاملاً طبیعی است که طی آن نوزاد بدون مداخله جراحی و از طریق کانال زایمان به دنیا می‌آید. این نوع زایمان به عنوان سالم‌ترین روش برای مادر و نوزاد در نظر گرفته می‌شود، زیرا باعث بهبود سریع‌تر مادر پس از زایمان، کاهش خطرات ناشی از جراحی و ایجاد پیوند عاطفی قوی‌تر بین مادر و نوزاد می‌شود. در طول این فرآیند، بدن مادر به طور طبیعی با ترشح هورمون‌های خاص مانند اکسی‌توسین، خود را برای زایمان آماده می‌کند و شرایط مناسبی را برای تسهیل خروج نوزاد فراهم می‌آورد. این فرآیند به سه مرحله اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام نقش مهمی در تولد نوزاد ایفا می‌کنند و شامل انقباضات رحمی و گشاد شدن دهانه رحم، تولد نوزاد و خروج جفت است. آمادگی جسمی و روحی مادر، همراهی تیم پزشکی و محیط حمایتی مناسب از عوامل مهمی هستند که می‌توانند زایمان طبیعی را راحت‌تر و کم‌دردتر کنند.

مرحله اول: شروع انقباضات و اتساع دهانه رحم

این مرحله با انقباضات منظم رحمی آغاز می‌شود که به تدریج شدت یافته و فاصله زمانی کمتری پیدا می‌کنند. این انقباضات باعث نازک شدن (افاسمان) و باز شدن (اتساع) دهانه رحم می‌شوند تا نوزاد بتواند از کانال زایمان عبور کند. مرحله اول خود به دو فاز تقسیم می‌شود:

• • • فاز نهفته: در این فاز، دهانه رحم تا حدود ۴ سانتی‌متر باز می‌شود. این مرحله ممکن است چندین ساعت طول بکشد و انقباضات ممکن است نامنظم و با شدت کمتر باشند.
    • فاز فعال: با پیشرفت زایمان، دهانه رحم از ۴ تا ۱۰ سانتی‌متر باز می‌شود. انقباضات در این فاز قوی‌تر، منظم‌تر و نزدیک‌تر به هم می‌شوند. مدت زمان این فاز ممکن است بین ۴ تا ۸ ساعت یا بیشتر باشد.

مرحله دوم: تولد نوزاد

پس از باز شدن کامل دهانه رحم، مرحله دوم آغاز می‌شود که شامل نزول نوزاد از کانال زایمان و تولد او است. در این مرحله، مادر با کمک انقباضات رحمی و فشارهای ارادی (زور زدن)، نوزاد را به بیرون هدایت می‌کند. این مرحله ممکن است بین ۳۰ دقیقه تا ۳ ساعت طول بکشد و در زنانی که قبلاً زایمان داشته‌اند، معمولاً کوتاه‌تر است.

مرحله سوم: خروج جفت

پس از تولد نوزاد، انقباضات رحمی ادامه می‌یابد تا جفت و غشاهای جنینی از دیواره رحم جدا شده و از بدن مادر خارج شوند. این مرحله معمولاً بین ۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. انقباضات رحمی در این مرحله به کاهش خونریزی و بازگشت رحم به اندازه طبیعی کمک می‌کنند.

درک این مراحل و آگاهی از روند زایمان طبیعی می‌تواند به مادران کمک کند تا با اطمینان و آمادگی بیشتری به استقبال از تولد نوزاد خود بروند.

درد زایمان سزارین، با درد زایمان طبیعی متفاوت است و عمدتاً این درد پس از عمل جراحی و به دلیل برش‌های ایجاد شده در شکم و رحم مادر احساس می‌شود. درد زایمان سزارین می‌تواند از درجه خفیف تا شدید متغیر باشد و معمولاً با داروهای مسکن کنترل می‌شود. علاوه بر درد ناشی از برش‌ها، مادر ممکن است درد های دیگری مانند درد گاز معده، درد هنگام حرکت و درد در ناحیه بخیه‌ها را نیز تجربه کند. این دردها معمولاً با گذشت زمان و بهبودی زخم‌ها کاهش می‌یابد، اما در برخی موارد ممکن است تا چند هفته یا حتی ماه‌ها پس از زایمان ادامه داشته باشد.

مراحل زایمان سزارین

مراحل این عمل شامل آماده‌سازی بیمار، بیهوشی، ایجاد برش در ناحیه شکم و رحم، تولد نوزاد، خارج کردن جفت و سپس بستن برش‌ها به‌صورت دقیق و ایمن می‌باشد. زایمان سزارین نیاز به مراقبت‌های ویژه بعد از عمل دارد و معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که مادر پس از انجام این عمل برای چند روز در بیمارستان تحت نظر باشد تا از هرگونه عارضه جلوگیری شود. در ادامه، مراحل دقیق‌تر این عمل شرح داده می‌شود.

مراحل زایمان سزارین:

آماده‌سازی:

در این مرحله، مادر به اتاق عمل منتقل می‌شود. پیش از ورود به اتاق عمل، وضعیت عمومی مادر و نوزاد بررسی می‌شود. در صورتی که پزشکان نگران فشار خون بالا یا سایر مشکلات باشند، اقدامات خاصی انجام می‌دهند. موهای ناحیه عمل به‌طور معمول کوتاه یا تراشیده می‌شود و یک سوند ادراری برای کنترل مایعات بدن وارد می‌شود. همچنین، مادر به‌طور کامل توضیحاتی در مورد عمل و مراقبت‌های بعد از آن دریافت می‌کند. اقدامات پیش‌عملیاتی دیگر مانند تزریق آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت انجام می‌شود.

بیهوشی:

برای اطمینان از راحتی مادر و عدم احساس درد در طول عمل، از نوعی بیهوشی خاص استفاده می‌شود. این نوع بیهوشی معمولاً بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال است که به‌طور موقت قسمت‌های پایین بدن را بی‌حس می‌کند و مادر در حالی که هوشیار است، نمی‌تواند هیچ دردی احساس کند. در موارد خاص، اگر نیاز به بیهوشی عمومی باشد، مادر به طور کامل بیهوش می‌شود و هیچ‌گونه دردی احساس نخواهد کرد.

ایجاد برش:

پس از آماده‌سازی کامل، جراح یک برش افقی کوچک در ناحیه پایین شکم (معمولاً زیر خط بیکینی) ایجاد می‌کند. این برش برای دسترسی به رحم و خارج کردن نوزاد انجام می‌شود. در موارد خاص که شرایط جراحی پیچیده‌تر باشد، ممکن است یک برش عمودی در شکم انجام شود، اما این برش کمتر رایج است. پس از ایجاد برش، جراح لایه‌های مختلف بافت را از هم جدا کرده و به رحم می‌رسد.

تولد نوزاد:

پس از اینکه دسترسی به رحم فراهم شد، جراح نوزاد را به آرامی از رحم خارج می‌کند. در این مرحله، ممکن است یک برش کوچک دیگر در رحم برای تسهیل روند تولد نوزاد ایجاد شود. پس از خارج شدن نوزاد، جراح معمولاً نوزاد را به‌سرعت به تیم پرستاری می‌دهد تا تمیز شود و علائم حیاتی نوزاد بررسی شود. نوزاد پس از بررسی‌های اولیه و دریافت اولین مراقبت‌های پزشکی، به مادر نشان داده می‌شود.

خروج جفت:

پس از تولد نوزاد، پزشک جفت را که به دیواره رحم متصل است، از رحم خارج می‌کند. این مرحله برای جلوگیری از هرگونه عفونت و خونریزی انجام می‌شود. در برخی موارد، اگر جفت به طور کامل خارج نشود، جراح ممکن است نیاز به انجام اقدامات اضافی برای حذف باقی‌مانده جفت داشته باشد.

بستن برش‌ها:

پدر این مرحله، پس از اطمینان از خروج کامل نوزاد و جفت و بررسی وضعیت رحم، جراح شروع به بستن برش‌ها می‌کند. معمولاً از بخیه‌های قابل جذب برای بستن لایه‌های رحم و بافت‌های زیرین استفاده می‌شود. برش‌های خارجی در پوست معمولاً با بخیه‌های قابل‌حل یا چسب جراحی بسته می‌شوند. این مرحله نیاز به دقت زیادی دارد تا برش‌ها به‌طور ایمن بسته شده و بهبودی سریع‌تری حاصل شود.

پس از اتمام عمل، مادر به واحد ریکاوری منتقل می‌شود تا تحت نظارت قرار گیرد و به تدریج به هوش آید. در این واحد، پزشکان وضعیت تنفسی و قلبی مادر را زیر نظر دارند و اطمینان حاصل می‌کنند که او به طور کامل از بیهوشی به حالت طبیعی بازگشته است. همچنین، در این مرحله، ممکن است اقدامات مختلفی برای مدیریت درد، جلوگیری از عفونت و کاهش خطر خونریزی انجام شود.

زایمان طبیعی پس از سزارین یا VBAC (Vaginal Birth After Cesarean Delivery)، به مادرانی که قبلاً سزارین شده‌اند، فرصت تجربه زایمان طبیعی را می‌دهد. این روش، در صورت وجود شرایط مناسب پزشکی و با تأیید پزشک متخصص، می‌تواند یک گزینه ایمن و مناسب برای نوزاد و مادر باشد. به عنوان مثال، اگر دلیل سزارین قبلی شما قرارگیری غیرطبیعی جنین بوده و در بارداری فعلی جنین در وضعیت صحیح قرار دارد، ممکن است بتوانید زایمان طبیعی را انتخاب کنید. یکی از مهم‌ترین مزایای زایمان طبیعی پس از سزارین، بهبودی سریع‌تر مادر است. مادرانی که زایمان طبیعی می‌کنند، معمولاً زودتر از مادرانی که سزارین می‌شوند، از بیمارستان مرخص می‌شوند و به فعالیت‌های روزمره خود بازمی‌گردند. همچنین همانگونه که یاد شد، زایمان طبیعی خطر عفونت و عوارض جراحی را کاهش می‌دهد. خاطر نشان می‌‎کنیم که سزارین یک عمل جراحی بزرگ است و مانند هر جراحی دیگری، با خطر عفونت و عوارض همراه است.

علاوه بر این، زایمان طبیعی پس از سزارین به مادر اجازه می‌دهد تا تجربه زایمان طبیعی را داشته باشد. بسیاری از مادرانی که سزارین شده‌اند، احساس می‌کنند که از تجربه داشتن زایمان طبیعی و حس واقعی مادر شدن محروم شده‌اند و زایمان طبیعی پس از سزارین (VBAC) به آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا این تجربه را داشته باشند. با این حال، زایمان طبیعی پس از سزارین با خطراتی نیز همراه است. مهم‌ترین خطر، پارگی رحم است که می‌تواند برای مادر و نوزاد خطرناک باشد. به همین دلیل، تصمیم‌گیری در مورد انجام زایمان طبیعی پس از سزارین باید با دقت و با مشورت پزشک متخصص صورت گیرد. پزشک با بررسی سوابق پزشکی مادر و وضعیت فعلی بارداری، می‌تواند به مادر کمک کند تا بهترین تصمیم را برای خود و نوزادش بگیرید.

تصمیم‌گیری بین زایمان طبیعی و سزارین، یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین انتخاب‌هایی است که یک مادر در دوران بارداری با آن مواجه می‌شود. این تصمیم، نه تنها بر تجربه زایمان، بلکه بر سلامت مادر و نوزاد نیز تأثیرگذار است. از یک سو، زایمان طبیعی به عنوان یک فرآیند طبیعی و فیزیولوژیک، به بدن مادر اجازه می‌دهد تا به طور طبیعی نوزاد را به دنیا بیاورد. این روش، علاوه بر مزایای فیزیکی مانند بهبودی سریع‌تر و کاهش خطر عفونت، دارای مزایای روحی و عاطفی بسیاری است. اکثر مادران، تجربه زایمان طبیعی را به عنوان یک تجربه متفاوت و مثبت توصیف می‌کنند که به آن‌ها احساس توانمندی و ارتباط عمیق‌تری با نوزادشان می‌دهد.

از سوی دیگر، زایمان سزارین به عنوان یک روش جراحی، در مواردی که زایمان طبیعی برای مادر یا نوزاد خطرناک باشد، می‌تواند نجات‌بخش باشد. به عنوان مثال، در صورتی که جنین در وضعیت بریچ (هنگام زایمان ابتدا پا یا باسن نوزاد خارج می‌شود) قرار داشته باشد یا مادر دچار مشکلات پزشکی مانند فشار خون بالا یا دیابت باشد، سزارین می‌تواند گزینه ایمن‌تری برای او باشد. همچنین، سزارین می‌تواند به مادرانی که ترس زیادی از درد زایمان دارند یا تجربه زایمان قبلی آن‌ها با مشکلاتی همراه بوده است، آرامش خاطر بیشتری بدهد. با این حال، نباید فراموش کرد که سزارین یک عمل جراحی بزرگ است و مانند هر جراحی دیگری، با خطراتی مانند عفونت، خونریزی و عوارض بیهوشی همراه است.

بنابراین، تصمیم‌گیری بین زایمان طبیعی و سزارین، یک تصمیم پیچیده است که باید با در نظر گرفتن تمام جوانب و با مشورت پزشک متخصص گرفته شود. پزشک با بررسی سوابق پزشکی مادر و وضعیت فعلی بارداری و ترجیحات شخصی او ، می‌تواند به مادر کمک کند تا بهترین تصمیم را برای خود و نوزادش بگیرید. در نهایت، مهم‌ترین نکته این است که شما و نوزادتان سالم باشید و زایمانی ایمن و راحت را تجربه کنید.

بارداری و زایمان، یک سفر شگفت‌انگیز و پیچیده است که شامل تغییرات فیزیکی و احساسی بسیاری برای مادر است. این سفر معمولاً حدود 40 هفته طول می‌کشد و به سه مرحله اصلی تقسیم می‌شود: سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سه ماهه سوم بارداری. در هر هفته از بارداری، تغییرات خاصی در بدن مادر و جنین رخ می‌دهد که در ادامه به آن‌ها به اختصار اشاره می‌کنیم اما اگر مشتاق به مطالعه کلیه مراحل دوران بارداری هستید به شما پیشنهاد میکنیم مقاله از بارداری تا زایمان را مطالعه فرمایید:

1.سه ماهه اول (هفته 1 تا 13):

• هفته اول تا چهارم: در این مرحله، اسپرم و تخمک با هم ترکیب می‌شوند و سلول تخم یا زیگوت را تشکیل می‌دهند. زیگوت به سرعت تقسیم می‌شود و به سمت رحم حرکت می‌کند. در پایان هفته چهارم، جنین در دیواره رحم لانه گزینی می‌کند و بارداری به طور رسمی آغاز می‌شود.
• هفته پنجم تا هشتم: در این مرحله، اندام‌های اصلی جنین مانند قلب، مغز، نخاع و کلیه‌ها شکل می‌گیرند. همچنین، بازوها و پاهای جنین شروع به رشد می‌کنند. در پایان هفته هشتم، جنین به اندازه یک لوبیا است.
• هفته نهم تا سیزدهم: در این مرحله، جنین به سرعت رشد می‌کند و اندام‌های او به تکامل خود ادامه می‌دهند. در هفته دوازدهم، جنین می‌تواند انگشتان خود را حرکت دهد و ناخن‌های او شروع به رشد می‌کنند. در پایان هفته سیزدهم، جنین به اندازه یک لیمو است.

در سه ماهه اول، مادر ممکن است علائمی مانند تهوع و استفراغ صبحگاهی، خستگی، حساسیت سینه‌ها، تکرر ادرار، یبوست و تغییرات خلقی را تجربه کند. این علائم به دلیل تغییرات هورمونی در بدن مادر ایجاد می‌شوند.

2.سه ماهه دوم (هفته 14 تا 27):

• هفته چهاردهم تا بیستم: در این مرحله، جنین به رشد خود ادامه می‌دهد و اندام‌های او به تکامل بیشتری می‌رسند. در هفته شانزدهم، جنین می‌تواند بشنود و در هفته بیستم، می‌تواند حرکات خود را احساس کند. در پایان هفته بیستم، جنین به اندازه یک موز است.
• هفته بیست و یکم تا بیست و هفتم: در این مرحله، مغز جنین به سرعت رشد می‌کند و جنین می‌تواند پلک‌های خود را باز و بسته کند. همچنین، جنین می‌تواند مایع آمنیوتیک (مایعی است که حدود دو هفته پس از لقاح در رحم تشکیل می شود و در دوران بارداری اطراف جنین را احاطه می کند و محتویات آن شامل آب، الکترولیت، پروتئین ها، کربوهیدرات ها، لیپیدها، مواد معدنی، اوره و سلول های جنینی است) را ببلعد و ادرار کند. در پایان هفته بیست و هفتم، جنین به اندازه یک گل کلم است.

در سه ماهه دوم، علائم تهوع و استفراغ معمولاً کاهش می‌یابند. با این حال، مادر ممکن است علائم دیگری مانند سوزش سر دل، یبوست، دردهای شکمی و کمر، واریس و استرچ مارک را تجربه کند.

3.سه ماهه سوم (هفته 28 تا 40):

• هفته بیست و هشتم تا سی و دوم: در این مرحله، جنین به رشد خود ادامه می‌دهد و شروع به ذخیره چربی می‌کند. ریه‌های جنین نیز در حال تکامل هستند. در پایان هفته سی و دوم، جنین به اندازه یک آناناس است.
• هفته سی و سوم تا سی و ششم: در این مرحله، جنین به سرعت وزن اضافه می‌کند و حرکات او کمتر می‌شود زیرا فضای کمتری برای حرکت دارد. در پایان هفته سی و ششم، جنین به اندازه یک طالبی است.
• هفته سی و هفتم تا چهلم: در این مرحله، جنین به طور کامل رشد کرده و آماده تولد است. سر جنین به سمت پایین حرکت می‌کند و در لگن مادر قرار می‌گیرد. در پایان هفته چهلم، جنین به اندازه یک هندوانه کوچک است.

در سه ماهه سوم، مادر ممکن است علائمی مانند تنگی نفس، تورم پاها، انقباضات براکستون هیکس، خستگی، بی‌خوابی و تکرر ادرار را تجربه کند.

4.زایمان:

زایمان معمولاً بین هفته‌های سی و هفتم تا چهل و دوم بارداری رخ می‌دهد. علائم شروع زایمان شامل انقباضات منظم و دردناک، پاره شدن کیسه آب، خونریزی واژینال و کاهش حرکات جنین است. زایمان طبیعی به سه مرحله اصلی تقسیم می‌شود:

1. مرحله اول: باز شدن دهانه رحم (اتساع و افاسمان)
2. مرحله دوم: تولد نوزاد
3. مرحله سوم: خروج جفت

5.پس از زایمان:

پس از زایمان، مادر وارد دوره نقاهت می‌شود که حدود 6 هفته طول می‌کشد. در این دوره، بدن مادر به تدریج به حالت قبل از بارداری بازمی‌گردد. مادر ممکن است با علائمی مانند خونریزی واژینال (که به آن لوچیا می‌گویند)، درد در ناحیه بخیه‌ها (در صورت عمل سزارین)، تغییرات خلقی و خستگی مواجه شود. همچنین، مادر ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شود که یک بیماری جدی است و نیاز به درمان دارد. علائم ذکر شده در بالا، تنها یک راهنمای کلی هستند و ممکن است در هر مادر متفاوت باشند. در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی یا نگران‌کننده، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

تاریخ زایمان، که به آن EDC (Estimated Date of Confinement) یا EDD (Estimated Due Date) نیز گفته می‌شود، یک تاریخ تخمینی برای تولد نوزاد است. این تاریخ معمولاً با استفاده از روش نِیگِل (Naegele’s Rule) محاسبه می‌شود که در آن 280 روز (40 هفته) به اولین روز آخرین دوره قاعدگی (LMP) اضافه می‌شود. این روش فرض می‌کند که چرخه قاعدگی زن 28 روزه است و تخمک‌گذاری در روز چهاردهم چرخه اتفاق می‌افتد. با این حال، بسیاری از زنان چرخه‌های قاعدگی طولانی‌تر یا کوتاه‌تری دارند و تخمک‌گذاری ممکن است در روزهای دیگری از چرخه اتفاق بیفتد. به همین دلیل، تاریخ زایمان محاسبه‌شده با روش نِیگِل تنها یک تخمین است و تاریخ واقعی زایمان می‌تواند تا دو هفته زودتر یا دیرتر از این تاریخ باشد.

علاوه بر روش نِیگِل، سونوگرافی نیز می‌تواند برای تخمین تاریخ زایمان استفاده شود. در اوایل بارداری، سونوگرافی می‌تواند به تعیین دقیق‌تر سن بارداری و تاریخ زایمان کمک کند. پزشک با اندازه‌گیری طول تاج تا نشیمنگاه (CRL) جنین در سونوگرافی و مقایسه آن با استانداردهای رشد، می‌تواند تاریخ زایمان را تخمین بزند. در سه ماهه دوم و سوم بارداری، سونوگرافی می‌تواند برای بررسی رشد جنین و تأیید تاریخ زایمان استفاده شود. با این حال، دقت سونوگرافی در تخمین تاریخ زایمان در اواخر بارداری کاهش می‌یابد.

عوامل دیگری نیز می‌توانند بر تاریخ زایمان تأثیر بگذارند، از جمله سابقه زایمان‌های قبلی، سن مادر و سلامت کلی مادر و جنین. به عنوان مثال، زنانی که قبلاً زایمان زودرس داشته‌اند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای زایمان زودرس در بارداری‌های بعدی باشند. مهم است که به یاد داشته باشید که تاریخ زایمان تنها یک تخمین است و ممکن است زایمان زودتر یا دیرتر از تاریخ پیش‌بینی‌شده اتفاق بیفتد. در صورت داشتن هرگونه سوال یا نگرانی در مورد تاریخ زایمان خود، لطفاً با پزشک خود مشورت کنید.

پس از زایمان، بدن مادر وارد یک دوره بازسازی و بازیابی می‌شود که با تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی بسیاری همراه است. رحم که در طول نه ماه بارداری به تدریج بزرگ شده بود، اکنون شروع به انقباض می‌کند تا به اندازه اولیه خود بازگردد. این انقباضات می‌توانند با دردهایی مشابه دردهای قاعدگی همراه باشند که به آن‌ها “پس‌درد” گفته می‌شود. علاوه بر این، خونریزی پس از زایمان، که به آن “لوچیا” نیز می‌گویند، برای چند هفته ادامه خواهد داشت. این خونریزی در ابتدا شدید و قرمز رنگ است، اما به تدریج کاهش یافته و رنگ آن به قهوه‌ای و سپس زرد تغییر می‌کند.

از نظر هورمونی، سطح استروژن و پروژسترون که در دوران بارداری بالا بودند، به سرعت کاهش می‌یابند. این تغییرات هورمونی می‌توانند باعث تغییرات خلقی، اضطراب و حتی افسردگی پس از زایمان شوند. همچنین، ممکن است مادر دچار تعریق شبانه، ریزش مو و خشکی واژن شود. از نظر جسمی، مادر ممکن است با مشکلاتی مانند درد در ناحیه پرینه (ناحیه بین واژن و مقعد)، بواسیر، یبوست و مشکلات ادراری مواجه شود.

در کنار تغییرات جسمی، مادران تازه وارد با چالش‌های روحی و عاطفی نیز روبرو می‌شوند. احساس خستگی، کمبود خواب، نگرانی در مورد مراقبت از نوزاد و سازگاری با نقش جدید مادری، از جمله این چالش‌ها هستند. در برخی موارد، این احساسات می‌توانند به افسردگی پس از زایمان تبدیل شوند که نیاز به توجه و درمان دارد. در این دوره حساس، حمایت عاطفی از سوی همسر، خانواده و دوستان بسیار مهم است. استراحت کافی، تغذیه سالم، ورزش‌های سبک و مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت مادر و نوزاد نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. به یاد داشته باشید که این دوره گذرا است و با مراقبت‌های مناسب، مادر به تدریج به حالت عادی باز خواهد گشت و از لذت مادر شدن بهره‌مند خواهد شد.