بیماری‌های قلبی عروقی یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه بهداشت و درمان در سراسر جهان هستند و عامل اصلی بسیاری از مرگ و میرها به شمار می‌آیند. افزایش مصرف مواد غذایی ناسالم، استرس، کم‌تحرکی و سیگار کشیدن از جمله عواملی هستند که منجر به گرفتگی عروق خونی و بیماری‌های قلبی عروقی می‌شوند. در سال‌های اخیر، آنژیوپلاستی به عنوان یکی از روش‌های کارآمد برای باز کردن عروق مسدود شده، بهبود جریان خون و جلوگیری از حملات قلبی شناخته شده است. این روش با کمک تکنولوژی‌های نوین پزشکی، توانسته است به یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمانی برای بیماران قلبی تبدیل شود. در این مقاله به بررسی کامل آنژیوپلاستی، نحوه انجام آن، فواید، عوارض و همچنین هزینه‌های مرتبط با این عمل می‌پردازیم.
آنژیوپلاستی چیست؟
آنژیوپلاستی (Angioplasty) یا گشاد کردن رگ‌ها یک روش کم‌تهاجمی برای باز کردن عروق خونی است که به دلیل تجمع پلاک‌های چربی یا کلسترول دچار تنگی یا انسداد شده‌اند. این روش به‌ویژه برای درمان بیماری‌های شریانی کرونری، که عروق خونی قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهد، استفاده می‌شود. تنگ شدن شریان‌های کرونری می‌تواند باعث کاهش خون‌رسانی به عضله قلب شده و منجر به درد قفسه سینه (آنژین) یا حملات قلبی شود.
آنژیوپلاستی می‌تواند به بهبود جریان خون به قلب کمک کند و از بروز مشکلات جدی‌تری مانند سکته قلبی جلوگیری کند. این روش اغلب در درمان بیمارانی که از حملات قلبی یا تنگی عروق شدید رنج می‌برند، به کار می‌رود و با کمک بالون کوچک و یا استفاده از استنت‌های فلزی، رگ‌های مسدود شده را باز کرده و مانع از تنگی مجدد آن‌ها می‌شود.
چگونه آنژیوپلاستی انجام می‌شود؟
آنژیوپلاستی یک روش نسبتاً ساده و سریع است که معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. این عمل بدون نیاز به جراحی باز انجام می‌شود و در مدت زمان کوتاهی بیمار می‌تواند به وضعیت عادی خود بازگردد. مراحل آنژیوپلاستی به شرح زیر است:
- آماده‌سازی بیمار: بیمار ابتدا برای انجام این عمل در اتاق عمل قرار می‌گیرد و ناحیه‌ای که قرار است از آنجا کاتتر وارد شود (معمولاً کشاله ران یا بازو) به خوبی ضدعفونی می‌شود. پزشک معالج با استفاده از بی‌حسی موضعی، این ناحیه را بی‌حس می‌کند تا بیمار در طول عمل هیچ‌گونه دردی احساس نکند.
- قرار دادن کاتتر: پس از بی‌حسی موضعی، پزشک یک کاتتر نازک را از طریق شریان کشاله ران یا بازو وارد بدن بیمار می‌کند. این کاتتر به سمت شریان مسدود شده هدایت می‌شود. پزشک در طول این فرآیند از فناوری تصویربرداری فلوروسکوپی (اشعه ایکس) برای مشاهده دقیق مسیر کاتتر استفاده می‌کند تا اطمینان حاصل شود که کاتتر به درستی به نقطه مسدود شده می‌رسد.
- باد کردن بالون: پس از رسیدن کاتتر به محل تنگی یا انسداد شریان، یک بالون کوچک که در انتهای کاتتر قرار دارد، به آرامی باد می‌شود. با باد کردن بالون، پلاک‌های چربی که دیواره‌های شریان را تنگ کرده‌اند، به اطراف فشار داده می‌شوند و باعث باز شدن مسیر جریان خون می‌شوند.
- قرار دادن استنت: در برخی موارد، پس از باد کردن بالون، پزشک یک استنت فلزی کوچک (شبکه‌ای که به حفظ باز ماندن شریان کمک می‌کند) را در داخل شریان قرار می‌دهد. این استنت به عنوان یک نگهدارنده در دیواره‌های شریان عمل کرده و از انسداد دوباره در همان نقطه جلوگیری می‌کند.
- پایان عمل و بستری: پس از تکمیل فرآیند، بالون تخلیه و کاتتر به آرامی از بدن خارج می‌شود. بیمار ممکن است چند ساعت تا یک شب تحت نظر باشد تا پزشکان اطمینان حاصل کنند که هیچ‌گونه عوارض جانبی حاد وجود ندارد. بیشتر بیماران پس از آنژیوپلاستی می‌توانند در مدت کوتاهی به خانه بازگردند و فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرند.
چه زمانی از آنژیوپلاستی استفاده می‌شود؟
آنژیوپلاستی زمانی انجام می‌شود که عروق کرونری که خون را به قلب می‌رسانند، به دلیل تجمع پلاک‌های چربی یا دیگر مواد، تنگ یا مسدود شوند. این انسداد می‌تواند باعث کاهش جریان خون به قلب و در نتیجه بروز علائمی مانند درد قفسه سینه (آنژین)، تنگی نفس و حتی حمله قلبی شود. آنژیوپلاستی معمولاً برای بیمارانی که علائم بیماری قلبی عروقی را تجربه می‌کنند، تجویز می‌شود. این روش به بهبود جریان خون کمک کرده و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌کند. موارد اصلی استفاده از آنژیوپلاستی به شرح زیر است:
درمان آنژین صدری
آنژین صدری یا درد قفسه سینه یکی از علائم شایع بیماری عروق کرونری است که به دلیل کاهش جریان خون به عضلات قلب رخ می‌دهد. این درد ممکن است در زمان فعالیت فیزیکی یا حتی در حالت استراحت ایجاد شود. آنژیوپلاستی می‌تواند به کاهش یا از بین بردن این درد کمک کند، زیرا با باز کردن شریان‌های تنگ شده، جریان خون به قلب بهبود می‌یابد. در این موارد، آنژیوپلاستی به عنوان یک درمان مؤثر و سریع برای کاهش درد و افزایش تحمل فعالیت‌های فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پیشگیری از حمله قلبی
بیمارانی که در معرض خطر بالای حمله قلبی هستند، به دلیل تنگی شدید عروق کرونری، ممکن است برای جلوگیری از بروز این حملات به آنژیوپلاستی نیاز داشته باشند. زمانی که پلاک‌های چربی در دیواره‌های عروق ایجاد می‌شوند، ممکن است باعث کاهش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به قلب شده و در نهایت منجر به حمله قلبی شوند. آنژیوپلاستی با باز کردن عروق مسدود شده، خطر بروز حملات قلبی را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد و به بهبود عملکرد قلب کمک می‌کند.
درمان حمله قلبی حاد (انفارکتوس میوکارد)
در مواردی که حمله قلبی حاد رخ داده است، آنژیوپلاستی به عنوان یک روش درمانی اورژانسی برای باز کردن سریع عروق مسدود شده و بازگرداندن جریان خون به قلب، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی، زمان بسیار حیاتی است و آنژیوپلاستی به کاهش آسیب به عضلات قلب کمک می‌کند. درمان به موقع با آنژیوپلاستی می‌تواند از بروز عوارض خطرناک مانند نارسایی قلبی یا مرگ جلوگیری کند.
کاهش خطر بروز نارسایی قلبی
نارسایی قلبی حالتی است که قلب به دلیل ضعف یا آسیب نمی‌تواند به طور مؤثر خون را پمپاژ کند. انسداد عروق کرونری می‌تواند یکی از دلایل اصلی بروز نارسایی قلبی باشد. در این شرایط، آنژیوپلاستی با بهبود جریان خون به عضلات قلب و افزایش کارایی پمپاژ خون، به کاهش علائم نارسایی قلبی کمک می‌کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود می‌بخشد.
بیماران غیرقابل جراحی
برخی بیماران به دلایل پزشکی، مانند سن بالا یا مشکلات دیگر، نمی‌توانند جراحی‌های باز قلبی مانند بای‌پس را تحمل کنند. برای این بیماران، آنژیوپلاستی به عنوان یک روش ایمن‌تر، جایگزین مناسبی محسوب می‌شود. آنژیوپلاستی به این بیماران امکان می‌دهد تا بدون نیاز به جراحی‌های پیچیده، از روش درمانی مناسب برای مشکلات قلبی خود بهره‌مند شوند.
فواید آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی به دلیل فواید متعددی که دارد، به یکی از روش‌های درمانی پرطرفدار در درمان بیماری‌های قلبی تبدیل شده است. از جمله فواید اصلی این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بازگشت سریع به زندگی روزمره: برخلاف جراحی‌های باز قلب، آنژیوپلاستی کم‌تهاجمی بوده و نیازی به برش گسترده ندارد. این بدان معنی است که بیماران می‌توانند در مدت زمان کوتاهی بهبودی کامل خود را به دست آورند و به زندگی عادی بازگردند.
- کاهش درد قفسه سینه و علائم قلبی: بسیاری از بیماران پس از انجام آنژیوپلاستی احساس تسکین فوری در درد قفسه سینه و بهبود عملکرد قلب دارند. این روش می‌تواند به طور موثری از بروز حملات قلبی جلوگیری کند.
- کاهش نیاز به جراحی قلب: با استفاده از آنژیوپلاستی، بسیاری از بیماران از نیاز به جراحی‌های باز قلبی نجات پیدا می‌کنند و می‌توانند بهبود قابل‌توجهی در وضعیت قلبی خود مشاهده کنند.
- افزایش جریان خون به قلب و سایر اعضا: با باز کردن شریان‌های مسدود شده، جریان خون بهبود یافته و عملکرد قلب و سایر اعضای بدن بهبود می‌یابد.
عوارض آنژیوپلاستی
هرچند که آنژیوپلاستی معمولاً به عنوان یک روش ایمن شناخته می‌شود، اما مانند هر روش پزشکی دیگر، می‌تواند با برخی عوارض همراه باشد. عوارض احتمالی آنژیوپلاستی شامل موارد زیر است:
- عفونت: به دلیل وارد شدن کاتتر به داخل بدن، احتمال عفونت در محل ورود کاتتر یا درون عروق وجود دارد، اگرچه این مورد نادر است.
- خونریزی: از آنجا که کاتتر از طریق شریان‌ها وارد بدن می‌شود، احتمال خونریزی در محل ورود کاتتر یا در طول عمل وجود دارد.
- آسیب به عروق خونی: در برخی موارد، باد شدن بالون یا قرار دادن استنت ممکن است به دیواره‌های رگ‌ها آسیب برساند. این آسیب می‌تواند باعث تنگی مجدد رگ‌ها یا حتی پارگی عروق شود که نیاز به درمان‌های اضافی و جانبی دارد.
- حمله قلبی: در موارد نادر، آنژیوپلاستی ممکن است باعث ایجاد حمله قلبی در حین یا پس از عمل شود، به ویژه اگر عروق بسیار تنگ یا مسدود باشند.
- بازگشت تنگی شریان: در برخی بیماران، حتی با استفاده از استنت، ممکن است رگ‌ها پس از مدتی دوباره تنگ شوند و نیاز به درمان‌های جانبی داشته باشند.
هزینه آنژیوپلاستی
هزینه آنژیوپلاستی می‌تواند بر اساس عوامل مختلفی متغیر باشد. این عوامل شامل محل انجام عمل، نوع بیمارستان (دولتی یا خصوصی)، استفاده از استنت، وضعیت جسمانی بیمار و تجهیزات پزشکی مورد استفاده است. در ایران، هزینه آنژیوپلاستی در بیمارستان‌های خصوصی می‌تواند بالاتر باشد و در برخی موارد به حدود ۵۰ میلیون تومان نیز برسد. بیمارانی که از بیمه درمانی برخوردار هستند، ممکن است با کاهش قابل‌توجهی در هزینه‌های درمانیشان مواجه شوند. در بیمارستان‌های دولتی و با پوشش بیمه، هزینه‌ها معمولاً کاهش پیدا می‌کند و ممکن است بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان متغیر باشد. همچنین هزینه‌های پس از عمل شامل داروها و معاینات پزشکی نیز باید در نظر گرفته شود.
تفاوت آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی دو روش مهم در علم پزشکی هستند که هر دو با هدف مدیریت بیماری‌های عروقی انجام می‌شوند، اما کاربردها و اهداف متفاوتی دارند. آنژیوگرافی یک روش تصویربرداری است که برای تشخیص مشکلات عروق کرونری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، پزشک با تزریق ماده حاجب به داخل عروق و استفاده از اشعه ایکس، می‌تواند تصاویری از رگ‌های قلب تهیه کند تا ببیند آیا جریان خون به درستی از طریق عروق انجام می‌شود یا خیر. آنژیوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا انسداد یا تنگی در عروق کرونری را شناسایی کند و محل دقیق آن را تعیین نماید. این روش به طور معمول قبل از تصمیم‌گیری برای انجام هر نوع درمانی انجام می‌شود.
در مقابل، آنژیوپلاستی یک روش درمانی است که به منظور باز کردن شریان‌های تنگ یا مسدود شده به کار می‌رود. آنژیوپلاستی زمانی انجام می‌شود که آنژیوگرافی نشان دهد که عروق کرونری تنگ شده‌اند و جریان خون به قلب به درستی انجام نمی‌شود. در آنژیوپلاستی، از یک کاتتر بلند و باریک با یک بالون در سر آن استفاده می‌شود. این کاتتر به محل انسداد هدایت شده و بالون برای گشاد کردن رگ متورم می‌شود. در بسیاری از موارد، پس از آنکه بالون رگ را باز کرد، یک استنت (حلقه فلزی کوچک) نیز در محل قرار داده می‌شود تا شریان باز باقی بماند و از بسته شدن دوباره آن جلوگیری شود.
بنابراین، آنژیوگرافی روشی است که برای تشخیص بیماری‌های عروق کرونری و ارزیابی وضعیت آن‌ها به کار می‌رود، در حالی که آنژیوپلاستی برای درمان و باز کردن عروق مسدود یا تنگ شده استفاده می‌شود. آنژیوگرافی مانند یک “نقشه راه” است که به پزشکان نشان می‌دهد کدام بخش از عروق دچار مشکل است، در حالی که آنژیوپلاستی ابزار “رفع مشکل” است که با گشاد کردن عروق جریان خون را بهبود می‌بخشد. به بیان دیگر، آنژیوگرافی یک مرحله پیش از آنژیوپلاستی محسوب می‌شود و پزشک بر اساس نتایج آنژیوگرافی تصمیم به انجام آنژیوپلاستی می‌گیرد.
آنژیوپلاستی،کلید حل مشکلات انسداد عروقی
آنژیوپلاستی به عنوان یکی از بهترین و مؤثرترین روش‌های درمانی برای باز کردن عروق مسدود شده، توانسته است جان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان نجات دهد. این روش کم‌تهاجمی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، به بیماران این امکان را می‌دهد که با کمترین میزان درد و خطرات جانبی، بهبودی سریع‌تری را تجربه کنند. با این حال، مانند هر روش درمانی دیگری، آنژیوپلاستی نیز می‌تواند با برخی عوارض همراه باشد که نیاز به مراقبت‌های بعد از عمل و معاینات دقیق پزشکی دارد. بیماران باید با پزشکان خود در مورد فواید، عوارض و هزینه‌های این روش مشورت کرده و تصمیمات درستی در جهت بهبود وضعیت قلبی و عروقی خود بگیرند.
