براکی تراپی چیست ؟

براکی‌تراپی (Brachytherapy) یک روش پرتودرمانی هدفمند است که با قرار دادن منابع رادیواکتیو کوچک در نزدیکی یا داخل تومور، امکان‌پذیر می‌شود. این روش در درمان انواع سرطان‌ها به‌ویژه سرطان پروستات، دهانه رحم، پستان و پوست کاربرد دارد. در ایالات متحده، تقریباً نیمی از ۱٫۲ میلیون مورد تشخیص سرطان در سال ۲۰۲۲ پرتودرمانی دریافت کرده‌اند، و براکی‌تراپی پروستات به‌تنهایی سالانه بیش از ۵۰٬۰۰۰ بیمار را تحت درمان قرار می‌دهد. با نرخ بقا پنج‌ساله حدود ۹۹ درصد و ده‌ساله بیش از ۹۲ درصد در برخی مراکز معتبر ، اثربخشی بالا همراه عوارض جانبی کمتر، مزیت اصلی این روش است. شما میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر در باب دیگر روش های رادیوتراپی، مقاله “رادیوتراپی (پرتودرمانی) چیست؟” را مطالعه فرمایید. این روش درمانی در انواع مختلفی از سرطان‌ها از جمله سرطان پروستات، سرطان سینه، سرطان دهانه رحم، سرطان پوست و سرطان ریه مورد استفاده قرار می‌گیرد. مواد رادیواکتیو مورد استفاده در براکی تراپی می‌توانند به اشکال مختلفی مانند دانه‌ها، سیم‌ها، سوزن‌ها و یا کاتترها باشند که بسته به نوع سرطان و محل تومور انتخاب می‌شوند. به عنوان مثال، در براکی تراپی پروستات، دانه‌های رادیواکتیو به طور دائمی در داخل غده پروستات کاشته می‌شوند، در حالی که در براکی تراپی سینه، کاتتر هایی حاوی مواد رادیواکتیو به طور موقت در محل تومور قرار می‌گیرند. براکی تراپی می‌تواند به صورت یک روش درمانی مستقل و یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند جراحی و شیمی درمانی مورد استفاده قرار گیرد. این روش درمانی مزایای بسیاری از جمله کوتاه بودن دوره درمان، کاهش عوارض جانبی برای بافت های سالم، حفظ عملکرد اندام‌ها و بهبود کیفیت زندگی بیماران را به همراه دارد. با این حال، مانند هر روش درمانی دیگری، براکی تراپی نیز ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد که بسته به نوع سرطان، محل تومور و دوز اشعه مورد استفاده متفاوت خواهد بود.

انواع روش های براکی تراپی

براکی‌تراپی را می‌توان از سه منظر اصلی تقسیم‌بندی کرد: مدت زمان درمان، محل قرارگیری منبع پرتوزا و شدت دوز تابشی. این دسته‌بندی‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا با توجه به نوع و محل سرطان، مناسب‌ترین روش را برای بیمار انتخاب کنند.

براساس مدت زمان درمان:

1. براکی‌تراپی موقت (Temporary Brachytherapy): در این روش، منبع رادیواکتیو برای مدت کوتاهی (از چند دقیقه تا چند روز) داخل یا نزدیک تومور قرار می‌گیرد و پس از پایان دوره درمان، از بدن خارج می‌شود. این نوع براکی‌تراپی معمولاً در سرطان‌هایی مانند دهانه رحم، مری و پستان استفاده می‌شود. درمان ممکن است به‌صورت دوز بالا (HDR) یا دوز پایین (LDR) انجام شود.
2. براکی‌تراپی دائمی (Permanent Brachytherapy): در این روش، دانه‌های کوچکی از مواد رادیواکتیو (مانند ید-۱۲۵ یا پالادیم-۱۰۳) به‌طور دائمی در بافت تومور کاشته می‌شوند. این دانه‌ها به‌تدریج اشعه ساطع می‌کنند و پس از چند هفته یا ماه، فعالیت پرتوزایی‌شان کاهش می‌یابد و دیگر نیازی به خارج کردنشان نیست. این نوع از براکی‌تراپی بیشتر برای سرطان پروستات کم‌ریسک و گاهی برای برخی سرطان‌های پوست و سر و گردن کاربرد دارد.

براساس محل قرارگیری منبع پرتوزا:

• درون‌حفره‌ای (Intracavitary): منبع رادیواکتیو درون حفره‌های بدن مانند واژن یا رحم قرار می‌گیرد. این روش معمولاً برای درمان سرطان‌های زنان مانند سرطان دهانه رحم و آندومتر استفاده می‌شود.
• بین‌بافتی (Interstitial): در این روش، منابع پرتوزا مستقیماً داخل بافت سرطانی کاشته می‌شوند. این روش در درمان سرطان پروستات، زبان، پستان و برخی تومورهای سر و گردن به‌کار می‌رود.
• سطحی (Surface or Mold Brachytherapy): در این روش، منبع تابشی روی سطح پوست یا در قالب‌هایی که روی ناحیه مورد نظر قرار می‌گیرند، قرار داده می‌شود. این نوع برای درمان سرطان‌های سطحی پوست یا نواحی نزدیک به پوست مانند پلک، بینی و لب مفید است.

براکی تراپی دوز بالا (HDR)

براکی تراپی با دوز بالا (High Dose Rate) یک تکنیک پیشرفته در پرتودرمانی است که امکان تحویل دوزهای بالای تشعشع به تومور را در بازه‌های زمانی کوتاه فراهم می‌سازد. این روش با استفاده از یک منبع رادیواکتیو قوی که از طریق کاتترهای باریکی به محل تومور هدایت می‌شود، انجام می‌گیرد. این منبع تشعشع برای مدت زمان کوتاهی، معمولاً چند دقیقه، در محل باقی می‌ماند و سپس برداشته می‌شود. این امر باعث کاهش قابل توجه زمان درمان شده و اغلب به صورت سرپایی قابل انجام است. یکی از مزایای اصلی براکی تراپی با دوز بالا ، توانایی آن در هدف‌گیری دقیق تومور و کاهش آسیب به بافت‌های سالم اطراف است. این دقت بالا به دلیل استفاده از سیستم‌های تصویربرداری پیشرفته مانند سی‌تی اسکن و ام‌آرآی در حین برنامه‌ریزی درمان می‌باشد. همچنین، با توجه به اینکه دوز بالای تشعشع در مدت زمان کوتاهی تابانده می‌شود، سلول‌های سرطانی فرصت کمتری برای ترمیم خود دارند، که این موضوع می‌تواند منجر به افزایش اثربخشی درمان شود. براکی تراپی با دوز بالا در درمان طیف وسیعی از سرطان‌ها از جمله سرطان‌های پروستات، دهانه رحم، سینه، مری، پوست و حتی برخی از تومورهای مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، در درمان سرطان پروستات، HDR اغلب در ترکیب با پرتودرمانی خارجی استفاده می‌شود تا دوز بالاتری از اشعه به غده پروستات تحویل داده شود و احتمال عود بیماری کاهش یابد. در سرطان دهانه رحم، HDR می‌تواند به عنوان یک روش درمانی مستقل و یا در ترکیب با جراحی و شیمی درمانی مورد استفاده قرار گیرد. اگرچه HDR یک روش درمانی بسیار موثر است، اما مانند هر روش درمانی دیگری، ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. این عوارض جانبی معمولاً خفیف و موقتی هستند و می‌توانند شامل خستگی، تحریک پوست، مشکلات ادراری و یا اختلالات روده‌ای باشند. با این حال، در موارد نادر، ممکن است عوارض جانبی جدی‌تری مانند آسیب به بافت‌های سالم اطراف و یا عفونت رخ دهد. به همین دلیل، انتخاب براکی تراپی با دوز بالا به عنوان یک گزینه درمانی باید با دقت و پس از مشورت با پزشک متخصص انجام شود.

براکی تراپی دوز پایین (LDR)

براکی تراپی با دوز پایین (Low Dose Rate) یک روش درمانی در سرطان‌شناسی است که در آن منابع رادیواکتیو با شدت کم، برای مدت زمان طولانی‌تری (روزها یا هفته‌ها) در داخل یا نزدیکی تومور قرار می‌گیرند. این روش به طور معمول در درمان سرطان‌های پروستات، سینه، پوست و برخی سرطان‌های سر و گردن استفاده می‌شود. در LDR، دانه‌های رادیواکتیو، که معمولاً حاوی ید-125 یا پالادیوم-103 هستند، به طور دائمی یا موقت در بافت سرطانی کاشته می‌شوند و به تدریج با گذشت زمان، دوز پایینی از اشعه را به سلول‌های سرطانی منتقل می‌کنند. این اشعه با آسیب رساندن به DNA سلول‌های سرطانی، مانع از رشد و تکثیر آنها می‌شود. یکی از مزایای اصلی براکی تراپی با دوز پایین یا LDR، توانایی آن در هدف‌گیری دقیق تومور و کاهش آسیب به بافت‌های سالم اطراف است. این دقت بالا به دلیل قرارگیری مستقیم منابع رادیواکتیو در داخل یا نزدیکی تومور حاصل می‌شود. همچنین، به دلیل دوز پایین اشعه، عوارض جانبی کمتری نسبت به براکی تراپی با دوز بالا دارد و اغلب به صورت سرپایی قابل انجام است. به عنوان مثال، در درمان سرطان پروستات، دانه‌های رادیواکتیو به طور دائمی در داخل غده پروستات کاشته می‌شوند و بیمار می‌تواند پس از مدت کوتاهی به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. با این حال، به دلیل طولانی بودن مدت زمان درمان، ممکن است نیاز به بستری شدن بیمار در بیمارستان برای چند روز باشد، به خصوص در مواردی که منابع رادیواکتیو به طور موقت کاشته می‌شوند. همچنین، در برخی موارد، ممکن است عوارض جانبی مانند التهاب، درد، خونریزی و یا عفونت در محل کاشت دانه‌ها رخ دهد. با این حال، این عوارض جانبی معمولاً خفیف و موقتی هستند و با مراقبت‌های پزشکی مناسب قابل کنترل می‌باشند. براکی تراپی با دوز پایین یک گزینه درمانی موثر برای بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان است، به خصوص برای بیمارانی که به دلایل مختلف نمی‌توانند تحت عمل جراحی قرار گیرند و یا پرتودرمانی خارجی را تحمل کنند. این روش درمانی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر آنها کمک کند و در بسیاری از موارد، به عنوان یک درمان قطعی برای سرطان در نظر گرفته می‌شود.

ویژگی‌ها	براکی‌تراپی دوز بالا (HDR)	براکی‌تراپی دوز پایین (LDR)
شدت دوز	بالا (12-20 Gray در چند دقیقه)	پایین (<2 Gray در ساعت)
مدت درمان	چند دقیقه در هر جلسه، چند جلسه کوتاه	چند روز (موقت) یا دائمی (با دانه‌های کاشتنی)
مکان انجام	کلینیک یا بیمارستان (سرپایی)	بستری بیمارستان یا اتاق عمل
کاربرد رایج	دهانه رحم، پستان، مری، پروستات پرخطر	پروستات کم‌ریسک، دهانه رحم، سر و گردن
مزایا	دقت بالا، زمان کوتاه، سرپایی بودن	درمان مداوم، نیاز کمتر به مراجعات
معایب احتمالی	نیاز به تجهیزات پیشرفته، هزینه بالا	طول درمان بیشتر، محدودیت در زندگی اجتماعی
نوع منبع پرتوزا	موقتی (Ir-192)	دائمی (I-125، Pd-103) یا موقت (Cs-137)

کاربرد های براکی تراپی

همانگونه که اشاره شد براکی تراپی یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان است که با استفاده از اشعه‌های یونیزان (تابش یون‌ساز)، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد یا رشد آنها را متوقف می‌کند. این روش به دو دسته اصلی پرتودرمانی خارجی و براکی تراپی (پرتودرمانی داخلی) تقسیم می‌شود و در درمان بسیاری از بیماری های سرطانی به کار گرفته می‌شود. در ادامه به مهمترین کاربرد های براکی تراپی در درمان سرطان ها خواهیم پرداخت:

براکی تراپی مغز

براکی تراپی مغز یک روش درمانی نسبتاً جدید برای برخی از تومورهای مغزی است، به ویژه تومورهایی که در نزدیکی بافت‌های حساس مغز قرار دارند و جراحی آنها دشوار است. در این روش، دانه‌های رادیواکتیو به طور مستقیم در داخل تومور کاشته می‌شوند و اشعه را به طور مستقیم به سلول‌های سرطانی منتقل می‌کنند. این روش می‌تواند به کاهش اندازه تومور با حداقل آسیب به بافت های سالم کمک کند. با این حال، ممکن است با عوارض جانبی مانند سردرد، تهوع، استفراغ و تشنج همراه باشد.

براکی تراپی چشم

براکی تراپی چشم یک روش درمانی موثر برای برخی از تومورهای چشمی، به ویژه ملانوما های کوچک تا متوسط ​​چشم، است. در این روش، یک پلاک کوچک حاوی دانه‌های رادیواکتیو به طور موقت بر روی سطح چشم، در نزدیکی تومور، قرار گرفته می‌شود. اشعه منتشر شده از دانه‌ها، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و در عین حال، آسیب به بافت‌های سالم چشم را به حداقل می‌رساند. این روش درمانی معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار می‌تواند پس از چند روز به فعالیت‌های عادی خود بازگردد.

براکی تراپی مری

براکی تراپی مری یک گزینه درمانی برای سرطان مری است، به ویژه در مواردی که تومور قابل جراحی نیست یا بیمار قادر به تحمل جراحی نیست. در این روش، یک کاتتر حاوی منبع رادیواکتیو از طریق دهان یا بینی به داخل مری وارد می‌شود و در نزدیکی تومور قرار می‌گیرد. اشعه منتشر شده از منبع، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و می‌تواند به کاهش علائم بیماری مانند مشکل در بلع کمک کند. براکی تراپی مری می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی خارجی مورد استفاده قرار گیرد.

براکی تراپی زبان

براکی تراپی زبان یک روش درمانی برای سرطان زبان است که در آن منابع رادیواکتیو به طور موقت یا دائمی در داخل یا نزدیکی تومور قرار می‌گیرند. این روش می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با جراحی و پرتودرمانی خارجی مورد استفاده قرار گیرد. براکی تراپی زبان می‌تواند به کاهش اندازه تومور، کنترل علائم بیماری و بهبود وضعیت بیماران کمک کند. با این حال، ممکن است با عوارض جانبی مانند درد، تورم، مشکل در بلع و تغییر در حس چشایی همراه باشد.

براکی تراپی روده

براکی تراپی روده یک روش درمانی برای سرطان روده بزرگ و راست روده (rectum) است که در آن منابع رادیواکتیو به طور موقت در داخل یا نزدیکی تومور قرار می‌گیرند. این روش می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با جراحی و شیمی‌درمانی مورد استفاده قرار گیرد. براکی تراپی روده می‌تواند به کاهش اندازه تومور کمک کند. با این حال، ممکن است با عوارض جانبی مانند اسهال، خونریزی مقعدی و درد شکمی همراه باشد.

براکی تراپی ریه

براکی تراپی ریه یک گزینه درمانی پرکاربرد برای سرطان ریه است، به ویژه در مواردی که تومور قابل جراحی نیست یا بیمار قادر به تحمل جراحی نیست. در این روش، یک کاتتر حاوی منبع رادیواکتیو از طریق برونش‌ها به داخل ریه وارد می‌شود و در نزدیکی تومور قرار می‌گیرد. اشعه منتشر شده از منبع، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و می‌تواند به کاهش علائم بیماری مانند سرفه و تنگی نفس کمک کند. براکی تراپی ریه می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی خارجی مورد استفاده قرار گیرد.

براکی تراپی رحم

براکی تراپی رحم یک روش درمانی موثر برای سرطان آندومتر (رحم) است. در این روش، یک اپلیکاتور حاوی منابع رادیواکتیو از طریق واژن به داخل رحم وارد می‌شود و در نزدیکی تومور قرار می‌گیرد. اشعه منتشر شده از منابع، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و می‌تواند به حفظ رحم و باروری در برخی از بیماران کمک کند. براکی تراپی رحم می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با جراحی و پرتودرمانی خارجی مورد استفاده قرار گیرد.

براکی تراپی چگونه انجام میشود؟

فواید و عوارض براکی تراپی

عوارض براکی تراپی برای دیگران

بیمارستان یثربی:یکی از مجهزترین مراکز براکی تراپی ایران

بخش براکی تراپی بیمارستان یثربی

بخش براکی تراپی بیمارستان یثربی، با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و کادر درمانی مجرب، به عنوان یکی از مراکز پیشرو در ارائه خدمات رادیوتراپی در ایران شناخته می‌شود. این بخش با تمرکز بر درمان‌های هدفمند، امکان درمان طیف وسیعی از سرطان‌ها از جمله سرطان‌های پروستات، سینه، دهانه رحم، پوست و مری را فراهم می‌سازد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خدمات و امکانات این بخش، می‌توانید به صفحه بخش براکی تراپی بیمارستان یثربی مراجعه کنید. در این صفحه، جزئیات بیشتری در مورد انواع براکی تراپی ارائه شده و همچنین اطلاعات جامعی درباره تیم درمانی، تجهیزات مورد استفاده و روند درمان در بیمارستان یثربی را خواهید یافت.